jeudi 16 février 2017

KA LA KONQUESTO DI ANGLIA DAL NORMANDIANI HAVIS KATASTROFATRA KONSEQUANTAJI POR LA LATINIDA LANDI ?

KA LA KONQUESTO DI ANGLIA DAL NORMANDIANI HAVIS KATASTROFATRA
KONSEQUANTAJI POR LA LATINIDA LANDI ?


Mea questiono povas astonar la lekteri, nam probable li ne havis ideo pri to, ante. Fakte, kande me opinionas tale, me pensis pri la Araba landi qui sucesis mantenar la literaturala linguo klasika, dum ke la parolata linguo disdialekteskis ye multa regionala idiomi. Nun, omna instruktita homi en la Araba mondo savas la komuna linguo, qua talmaniere permanas e duras esar importanta linguo internaciona.
Me skribis intencite pri la « Araba mondo », nam dum la komenco dil XIma yarcento, la kronikisti di olim, aludanta la Latinida landi, skribis pri la « Romana mondo » e la linguala e kulturala situeso en ica domeno, lore, tre similesis olta dil »Arabida » landi en la nuna epoko. Certe, ja existis populala kanti e texti en regionala dialekti, ma ito existas anke en la Araba landi cadie, tamen la komuna linguo t.e. la Mezepokal Latina konsideresis interne ed extere kom la oficala linguo dil Romana mondo.
Me kredas ke ica situeso povabus permanar e ke nun la Angla havus serioza konkurencanto en la moderna Latina linguo parolata en west- Europa, sud- e mez- Amerika ed anke en regioni di nord-Amerika. Granda parti de Afrika ed Azia uzus ica idiomo cadie. Regretinde, ne eventis tale, pro quo ?
Me propozas respondo. En 1066, Guglielmus (Guillaume-William) la Konquestero, duko di Normandia, invadis e konquestis Anglia. Lua matrala linguo esis nord-Franca dialekto. Il impozis ica idiomo, oficale, ad Anglia, parte por la administrerio e komplete por la literaturo. Tre signifikanta esas la fakto ke ni posedas la texto dil Kansono di Roland, unesma granda verko dil Franca literaturo, danke, se me memoras bone, Oxfordana muzeo (do, en Anglia).
Ica situeso pluforteskis dum la sequanta yarcento kande Henry II Plantagenet, rejo di Anglia e spozulo di Alienor di Aquitania, kolektigis e tradukigis a la Franca importanta mezepokal verki (parolata rakonti Bretoniana) iniciante talmaniere, brilanta epoko dil Franca literaturo.
Kompreneble, la kontinentala Franci pose sequis ed imitis lia insulana frati, e la Franca linguo diveneskis autonoma. Konseque ol komencis uzesar, anke sur la kontinento, en la administrerio. Pos nelonga tempo, la Hispani e la Portugalani suriris la sama voyo, nam se la Franci audacis redaktar en lia landala dialekto, ne esis motivo por ne agar simile.
En Italia, qua esabis la centro dil Romana Imperio, komprenende la Romana ideo e sentimento permanis plu longatempe. Ma kande la Italiani konstatis ke li esis le sola uzar ankore, omnarelate, la Latina ; dum ke dividita en multa urbi e regioni, ofte sub stranjera dominaco, li ne plus havis la posibleso riestablisar l’imperio ; lore anke li komencis skribar en la populala linguo. La geniozo Dante gloriizis ol ed esis remarkinda inicianto di la linguo Italiana.
Tale naskis e pose prosperis, izolite, la Latinida idiomi, nun minacata da la Angla ‘patuazo’ quale la cetera lingui, pro lia divideso.
Ma sen la konquesto di Anglia da Guglielmus la Bastardo (altra nomo dil konquestero), la situeso povabus divenar tote diferanta e la regioni Romanal ne koncieskar frue pri lia apartaji linguala e tale mantenar, kelke modernigita ed adaptita, la prestijoza tradicionala linguo komuna.













(Artiklo da J. Martignon en Letro Internaciona n°2/2000)

1 commentaire:

  1. Interesiva teorio! Ni serchez por trovar, kad irga historiala linguisto propozas simila idei.

    RépondreSupprimer